Duchowość św. Klara z Asyżu

Błogosławieństwo Świętej Klary

1 stycznia 2023

Błogosławieństwo kojarzy nam się ze szczęściem i pomyślnością, których często sobie życzymy. W znaczeniu chrześcijańskim odnosi się do szczęścia, które pochodzi od Boga. Błogosławieni to ci, którzy uczestniczą w szczęśliwości Boga.  Im bliżej więc jesteśmy tego szczęścia wiecznego, tym bardziej jesteśmy błogosławieni. Zarówno w pismach Franciszka jak i Klary szczęście związane jest z bliską więzią miłości z Bogiem Trójcą.

Zwyczaj błogosławienia wywodzi się z Biblii, jest darem, który dotyczy życia i jego tajemnicy. Przynosi dobro, które nie odnosi się rzeczy, ale do samego bycia, jest wyrazem stwórczej mocy Boga. Hebrajskie słowo używane na określenie błogosławieństwa oznacza prezent i wyraża ideę spotkania osób. Nawet gdy dotyczy rzeczy materialnych to zawsze odnosi się do szczodrobliwości Boga. Błogosławieństwo pociąga za sobą dobrobyt i powodzenie życiowe, które są określane jako pokój. Stąd też bardzo często te dwa słowa: błogosławieństwo i pokój występują razem. Błogosławieństwo jest obecne na kartach Biblii od Księgi Rodzaju po Apokalipsę1.

W średniowieczu powszechne było, że ojciec i matka rodziny, przekazywali swym dzieciom ten dar otrzymany od Stwórcy. Przejął go święty Franciszek, który często błogosławił swoim braciom2.

W Legendzie poświęconej świętej Klarze czytamy, że w swych ostatnich dniach życia również ona błogosławiła  swoje siostry:

Na końcu zwraca się do płaczących córek, zalecając im ubóstwo Pana i wśród uwielbień przypominając dobrodziejstwa Boskie. Błogosławi swoich zbożnych braci i siostry, a dla wszystkich Pań ubogich klasztorów, tak obecnych jak przyszłych, wzywa szczodrej łaski błogosławieństwa3.

Zachowało się Błogosławieństwo Klary adresowane do ogółu sióstr oraz inne, bardzo podobne, wysłane do świętej Agnieszki z Pragi, dołączone być może do czwartego listu, a także do Ermentrudy z Bruges. Błogosławieństwo dla Agnieszki napisane zostało w liczbie pojedynczej i zakończone słowami: „Pozostanę zawsze przyjaciółką duszy twojej i twoich sióstr”4.

Tekst Błogosławieństwa zachował się w wielu manuskryptach, które zawierają Testament Klary. Ale również w licznych odrębnych tłumaczeniach i kopiach, zapisanych w różnych językach głównie w klasztorach klarysek. Nic dziwnego, że przez wieki siostry dołożyły starań, aby utrwalać i przekazywać przyszłym pokoleniom tak piękny tekst, wyrażający uczucia macierzyńskie Autorki wobec swych dzieci duchowych.

Zarówno błogosławieństwo świętego Franciszka jak i świętej Klary opierają się na błogosławieństwie Aaronowym: Niech cię Pan błogosławi i strzeże. Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad tobą, niech cię obdarzy swą łaską. Niech zwróci ku tobie oblicze swoje i niech cię obdarzy pokojem5. Oba są rozbudowane i mają doniosły i uroczysty charakter. Klara musiała znać błogosławieństwo, które Franciszek własnoręcznie napisał dla brata Leona, gdyż był on związany z siostrami z San Damiano, a wiemy, że nosił to pismo przy sobie z wielką czcią aż do śmierci6.

Błogosławieństwo świętej Klary jest najstarszym zachowanym w historii Kościoła błogosławieństwem liturgicznym ułożonym przez kobietę. Klara jest świadoma bycia matką duchową. Z opisu jej życia oraz z pism jakie zostawiła dowiadujemy się, że przez całe życie troszczy się o swe duchowe córki, zwłaszcza o siostry swej wspólnoty, ale również o Agnieszkę z Pragi, do której kieruje swe listy. Nie brakuje też osób świeckich, które przychodzą do klasztoru, proszą Klarę o modlitwę i pragną z nią rozmowy. W jej otoczeniu są też bracia mniejsi, dla których również staje się matką duchową. Nawet sam Franciszek prosił ją o duchową radę, gdy przeżywał rozterki dotyczące swego powołania7. Jej kobiecość uwidacznia się w tekście, gdy mówi o „sługach i służebnicach” oraz o „świętych” używając liczmy mnogiej rodzaju żeńskiego i męskiego, czego w języku polskim nie możemy oddać, gdyż obie formy są jednakowe. Klara błogosławi jak „Ojciec miłosierdzia” oraz „każdy ojciec i każda matka duchowa swoim synom i córkom duchowym”. Błogosławieństwo zwrócone jest więc zarówno do kobiet jak i do mężczyzn. Dodanie form żeńskich do tekstu błogosławieństwa jest także wyrazem solidarności świętych kobiet, wyraża się ona również w wizji siostry Benwenuty:

Wtedy świadek zaczęła pilnie myśleć o wielkiej i cudownej świętości pani Klary; i w tym zamyśleniu zdało się jej, że cały orszak niebiański ruszył i ukazał się celem uczczenia tej świętej. A szczególnie nasza chwalebna Pani błogosławiona Dziewica Maryja ukazała się, niosąc szaty, by nimi okryć tę nową świętą. I podczas, gdy świadek pozostawała w tym zamyśleniu i wyobrażeniu, nagle ujrzała oczyma swego ciała ogromną rzeszę dziewic, ubranych na biało, a wszystkie miały wieńce na swych głowach, które przybyły i weszły przez drzwi tej izby, w której leżała rzeczona matka święta Klara. Pośród tych dziewic jedna była większa, wyższa i ponad wszystkie inne piękniejsza, tak że nie da się wypowiedzieć; na swej głowie miała wieniec większy niż inne; a nad wieńcem miała jabłko ze złota, na sposób kadzielnicy, z którego wychodził tak wielki blask, że zdawał się oświecać cały dom. Dziewice te przybliżyły się do łóżka rzeczonej pani świętej Klary, a ta Dziewica, która wyglądała na większą, najpierw okryła ją na łóżku bardzo delikatnym tiulem, który był tak delikatny, że z powodu jego ogromnej subtelności sama pani Klara, choć była nim okryta, nie spostrzegła go. Potem Najświętsza Dziewica dziewic skłoniła swą twarz nad twarzą rzeczonej dziewicy świętej Klary albo nad jej piersiami, jako że świadek nie mogła dobrze rozeznać jednego od drugiego; co uczyniwszy, wszystkie zniknęły8.

Gdy Klara przeżywa swe ostatnie chwile na ziemi przybywa po nią Maryja ze świętymi dziewicami. Przedstawione są one jak królowa z damami dworu. Dla Klary przyszedł czas wyczekiwanych zaślubin z Oblubieńcem, Królem nieba i ziemi, którego pragnęła gorącym sercem przez całe życie.

W centrum Błogosławieństwa nie stoją jakieś końcowe napomnienia czy pouczenia, ale osoba samego Boga, który jest pierwszym dawcą błogosławieństwa. A fundamentem powołania chrześcijańskiego i klariańskiego jest miłość: „Bądźcie zawsze miłośniczkami Boga i swoich dusz, i wszystkich swoich sióstr”. Podobnie jak w innych pismach Klary możemy zobaczyć tu jej stałe odniesienie do Trójcy. Rozpoczyna błogosławieństwo od wezwania Ojca, Syna i Ducha Świętego, następnie prosi Pana Jezusa, przyzywając również wstawiennictwa świętych, o błogosławieństwo Ojca niebieskiego. Na zakończenie mowa jest o miłości Boga, siebie samego i bliźniego, której dawcą jest Duch Święty9.

W słowach błogosławieństwa Aaronowego znajdujemy odniesienie do oblicza Bożego. Jest to motyw bardzo bliski Klarze, która pisząc o modlitwie w swych listach, poleca Agnieszce z Pragi, aby wpatrywała się w Zwierciadło wieczności. To wpatrywanie się, kontemplacja ziemskiego życia Pana Jezusa od wcielenia po krzyż i chwałę, jest odkrywaniem miłosiernego oblicza Ojca, hojnego Dawcy, który nieustannie błogosławił swemu jedynemu Synowi, błogosławił Klarze przez całe jej życie, co wyraziła na łożu śmierci10 oraz pragnie błogosławić wszystkim swoim dzieciom, które obdarował życiem i miłością.

Błogosławieństwo świętej Klary to przede wszystkim modlitwa. Nie tylko dlatego, że zaczyna się od wezwania Trójcy, ale dlatego, że jest skierowana do Boga. To Ojciec jest dawcą błogosławieństwa. Niech te słowa staną się i naszą modlitwą. Niech staną się dla nas inspiracją do błogosławienia własnymi słowami tych, których kochamy, którzy są bliscy naszemu sercu, ale również wszystkich innych, a szczególnie osoby, które nas skrzywdziły i które uważamy za nieprzyjaciół. Do tego zachęca nas święty Paweł: Błogosławcie tych, którzy was prześladują! Błogosławcie, a nie złorzeczcie!11

W Imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Amen.

Niech Pan was błogosławi i niech was strzeże.

Niech wam okaże oblicze swoje i zmiłuje się nad wami.

Niech zwróci ku wam twarz swoją i niech obdarzy was pokojem, moje siostry i córki, i wszystkie, które przyjdą i zostaną w tej naszej wspólnocie, i wszystkie inne, które w całym zakonie wytrwają aż do końca w tym świętym ubóstwie.

Ja, Klara, służebnica Chrystusa, roślinka świętego Ojca naszego Franciszka, siostra i matka wasza oraz innych sióstr ubogich, chociaż niegodna, proszę Pana naszego Jezusa Chrystusa przez Jego miłosierdzie i przez wstawiennictwo Jego Najświętszej Rodzicielki Maryi, św. Michała Archanioła, wszystkich Świętych, aby sam Ojciec niebieski dał wam i potwierdził to najświętsze błogosławieństwo w niebie i na ziemi; na ziemi, pomnażając was w łasce i swoich cnotach wśród swych sług i służebnic w swoim Kościele wojującym, w niebie, wywyższając was i uwielbiając wśród swych świętych w swoim Kościele tryumfującym.

Błogosławię was za mego życia i po mojej śmierci, jak tylko mogę i więcej niż mogę, wszystkimi błogosławieństwami, jakimi Ojciec miłosierdzia błogosławił i będzie błogosławił swoim synom i córkom duchowym w niebie i na ziemi, i jakimi błogosławił i będzie błogosławić każdy ojciec i każda matka duchowa swoim synom i córkom duchowym. Amen.

Bądźcie zawsze miłośniczkami Boga i swoich dusz, i wszystkich swoich sióstr, i zachowujcie starannie to, co przyrzekłyście Panu.

Pan niech będzie zawsze z wami i niech sprawi, abyście wy zawsze z Nim były.

 

 

Bibliografia:

A. Matanić, Błogosławieństwo, w: Leksykon duchowości franciszkańskiej, Kraków-Warszawa 2016, kol. 57-62.

Benedizione (inizio di ag. 1253), w: Fonti clariane. Documentazione antica su santa Chiara di Assisi. Scritti, biografie, testimonianze, testi liturgici e sermoni, red. G. Boccali, Asyż 2015, s. 88-90.

F. Uribe, Leggere Francesco e Chiara d’Assisi, Mediolan 2013, s. 112-113.

M. Sykuła, „Błogosławieństwo” św. Klary, w: Studia Franciszkańskie (22), Poznań 2012, s. 83-104.

C.G. Cremaschi, Testamento e benedizione di santa Chiara, w: Fonti francescane. Scritti e biografie di san Francesco d’Assisi. Cronache e altre testimonianze del promo secolo francescano. Scritti e biografie di santa Chiara d’Assisi. Testi normativi dell’Ordine Francescano Secolare, Padwa 2011, s. 1777-1795.

T. Matura, Podział i ogólne przedstawienie pism św. Klary, w: Święci Franciszek i Klara z Asyżu. Pisma. Wydanie łacińsko-polskie, Kraków – Warszawa 2004, s. 455-456.

La Benedizione, w:  S. Chiara d’Assisi: scritti e documenti, red. G.G. Zoppetti, M. Bartoli, Asyż 1994, s. 133-137.142.

Błogosławieństwo, w: Słownik teologii biblijnej, X. Leon-Dufour, Poznań 1994, s. 78-85.

M. Bartoli, Chiara d’Assisi, Rzym 1989, s. 232-236.

 

Judyta Katarzyna Woźniak OSCCap

Przypisy:

  1. Niektóre miejsca w Biblii, które mówią o błogosławieństwie: Rdz 1,28; 9,1; 12,3; Wj 23,25; Iz 6,3; Ps 31,22; 124,6; Łk 1,42; 24,51; 1Kor 10, 16; Ef 1,3; Ap 7,12.
  2. Np. 2Cel 55: Święty radował się z takich zdarzeń, gdy słyszał, że jego synowie dają z siebie przykłady świętości, a tym braciom, co słowem lub czynem przywodzili grzeszników do miłości Chrystusa, udzielał błogosławieństwa, ze wszech miar godnych przyjęcia; T 41-42: I ktokolwiek to zachowa, niech w niebie będzie napełniony błogosławieństwem Ojca najwyższego, a na ziemi błogosławieństwem umiłowanego Syna Jego z Najświętszym Duchem Pocieszycielem i ze wszystkimi mocami niebios, i ze wszystkimi świętymi. I ja, brat Franciszek, najmniejszy wasz sługa, jak tylko mogę, wewnętrznie i zewnętrznie potwierdzam wam to najświętsze błogosławieństwo; TS 1: Napisz, że błogosławię wszystkich moich braci, którzy są teraz w zakonie i będą wstępowali do niego aż do końca świata; 2Cel 76: Innym razem w Porcjunkuli, gdy pewien brat wracał z Asyżu z jałmużną, zbliżając się już na miejsce, zaczął sobie podśpiewywać i głośno chwalić Pana. Święty, usłyszawszy to, natychmiast wstał, wybiegł, ucałował brata w ramię, zarzucił sobie jego worek z jałmużną na plecy i rzekł: „Niech będzie błogosławiony ten brat mój, co chętnie idzie, pokornie prosi i radośnie wraca”.
  3. LegKl 44,4-5.
  4. Tłum. własne z języka włoskiego: C.G. Cremaschi, Testamento e benedizione di santa Chiara, w: Fonti francescane. Scritti e biografie di san Francesco d’Assisi. Cronache e altre testimonianze del promo secolo francescano. Scritti e biografie di santa Chiara d’Assisi. Testi normativi dell’Ordine Francescano Secolare, Padwa 2011, s. 1784.
  5. Lb 6,24-26.
  6. Por. 2Cel 49.
  7. Por. 1B 12,2.
  8. Proc 11,4.
  9. Por. Rz 5,5.
  10. Natomiast prześwięta dziewica, zwracając się do siebie samej cicho do swej duszy mówi: „Idź bezpiecznie, ponieważ masz dobrą eskortę na drogę. Idź, ponieważ Ten, który cię stworzył, uświęcił cię, kochał cię czułą miłością, zawsze troszczył się o ciebie, jak matka o swego syna. A Ty, Panie, bądź błogosławiony za to, żeś mię stworzył” LegKl 46,1-5.
  11. Rz 12,14.

Może Cię również zainteresować