Lectio Divina ze świętą Weroniką Giuliani – cz. IV

s. Stefania Monti

Niektóre elementy z opowiadań Pasji

Gdy przegląda się Dziennik Weroniki Giuliani, niemal na każdej stronie można odnaleźć medytowaną, kontemplowaną, odczuwaną i przeżywaną wciąż na nowo Mękę Pana. Używany język, obrazy i cały świat symboli poprzez który wyraża się mistyczne doświadczenie Świętej, czerpią z Pasji jako z uprzywilejowanego źródła.

Oczywiście nie możemy tu zgłębić problemu w całej jego złożoności, ale ciekawie będzie przyjrzeć się z bliska niektórym konkretnym faktom biblijnym, które pochodzą z opowiadań Pasji i które mają w Dzienniku szczególny wydźwięk. Może nas to zachęcić do osobistego powrotu do fragmentu ewangelicznego, aby pewne zwięzłe wersy, zdolne do przywołania misterium, mogły do nas przemówić na nowo, zgodnie z naszym powołaniem i z własną odpowiedzią na projekt Boga.

Wyruszamy w ten rodzaj pielgrzymki od Dziennika do Pisma Świętego, począwszy od tego, co wydaje nam się być podstawową intuicją, na której całe życie Weroniki jest kształtowane; aby ją wyjaśnić musimy przywołać ostatnie Słowo Jezusa, wypowiedziane na krzyżu według opisu Janowego: „Wykonało się”¹.

Jak wiemy, Ewangelista zamierzał, stosując to wyrażenie, grać na różnych znaczeniach użytego tu greckiego terminu. Słowo to może wskazywać na fakt, że jakiś proces dotarł do swego kresu historycznego i uważa się go za chronologicznie skończony. Może też oznaczać, że proces ma określony cel i nie jest powierzony przypadkowi. Jan zamierzał powiedzieć, że wraz ze śmiercią Jezusa, wydarzenie zbawienia dochodzi do swego spełnienia; „wykonało się” Jezusa jest najpełniejszą realizacją Jego bycia dla Ojca i spełnieniem Jego woli². W rzeczywistości mamy tu wypełnienie proroctw, zbawienie całkowite i definitywne ludzi, posłuszeństwo i doskonałą realizację woli Tego, który Go posłał.

Zobaczymy teraz jak Weronika czyta i interpretuje to słowo, a zdamy sobie sprawę, że nie ma przesady w uznaniu go za słowo klucz jej życia, chociaż cytuje je jedynie dwa razy³.

W długim i bolesnym wspominaniu Pasji⁴ Weronika uważa consummatum est z Ewangelii według świętego Jana za ostatnie słowo Pana i „punkt wypełnienia odkupienia”, który powoduje w niej konkretną świadomość: „Tu pojęłam, że Bóg chciał tego ode mnie: abym oddała się w Jego ręce⁵„. Zaraz potem przywołuje Mk 14,36, werset, do którego wrócimy w dalszej części. Ale jeszcze wyraźniej consummatum est ukazuje powołanie Weroniki na stronie 1703, na której po cytacie z Ewangelii według świętego Jana, słyszymy echo nauki świętego Pawła⁶: „Wielkie rzeczy Bóg sprawił, dając mi zrozumienie tego słowa: consummatum est, wykonało się! Wydaje mi się, że dał mi zrozumieć, że On z ołtarza krzyża daje nam pojąć pasję swej miłości. On wypełnił wszystko, ale to od nas zależy, czy rozpoczniemy to życie, które nam dał. Stworzenie powinno natychmiast dać pierwszeństwo życiu dla Boga i z Bogiem, ponieważ nie jesteśmy stworzeni dla siebie, ale dla Boga⁷.

Nie wydaje się być nonsensem fakt, że „On wypełnił wszystko”, a jednak „od nas zależy, czy rozpoczniemy”. Weronika doskonale zrozumiała, że celem Chrystusa jest przejście do wiecznego życia, w którym uczestniczy sam Chrystus i ci, którzy w Niego wierzą („życie, które nam dał”), tak, że są oni wezwani do życia tym życiem („nie jesteśmy stworzeni dla siebie, ale dla Boga”) i do kontynuowania w czasie, wprowadzając ponownie to dzieło zbawienia, które Ojciec powierzył Synowi.

Nie będzie nas zatem dziwiło, że między słowami Pana, które nawiązują do opowiadań Pasji, Weronika najbardziej lubi Mk 14,36 oraz słowa paralelne z Łk 22,42, a więc odpowiednio: „Abba, Ojcze, dla Ciebie wszystko jest możliwe, zabierz ten kielich ode Mnie! Lecz nie to, co Ja chcę, ale to, co Ty niech się stanie!” oraz „Ojcze, jeśli chcesz, zabierz ode Mnie ten kielich! Jednak nie moja wola, lecz Twoja niech się stanie!”. W obu przypadkach Weronika dokonuje wyboru dość precyzyjnego, cytując jedynie drugą część wersetu, który staje się dla niej rodzajem aktu strzelistego.

Oczywiście pojawiłyby się pewne problemy, gdyby ktoś chciał dokładnie zrekonstruować źródła, gdyż cytaty wydają się być zasłyszane, następnie długo powtarzane i z czasem dostosowane, zmieniają się więc terminy lub łączą w jedno różne wersy. W pewien sposób taka zmiana, jak już widzieliśmy przy innych okazjach, jest oświecająca. Pozostaje faktem, że wgłębiając się w misterium Pasji, jak również w życie Chrystusa, a także w całe objawienie, to, co jest w sercu Weroniki, to spełnienie woli Boga. Będzie to można zobaczyć później, gdy sprawdzimy jak w Dzienniku czytane są właśnie w tym kluczu przeróżne cytaty Starego i Nowego Testamentu.

Ale wracając do Mk 14,36 i Łk 22,42, musimy zauważyć, że z wyjątkiem kilku zapisów kronikarskich (tzn. kiedy Święta cytuje jeden z dwóch wersetów jakby w chronologicznym odniesieniu w opowiadaniu Pasji⁸ w większości przypadków Weronika używa słów Jezusa jako aktu powierzenia siebie woli Bożej w doświadczeniu cierpienia i opuszczenia⁹. W obu przypadkach intonacja wydaje się wskazywać, że jest to błaganie¹⁰. W innych sytuacjach czyni się wyraźne odniesienie do zwyczaju Weroniki do ciągłego powtarzania tych wersetów¹¹: również to jest dla nas cenną wskazówką.

Szczególne jest to, że Weronika czasem zwraca się tymi słowami nie do Ojca, ale do Jezusa, który nazwany jest bone Jesu¹², najukochańszym Jezusem¹³, najłaskawszym Jezusem¹⁴.

W końcu, warto zauważyć, że tekst Łukasza wydaje się być ulubionym, począwszy od 1718 roku, podczas gdy wcześniej stałe jest odniesienie do Marka. Tak więc całkowite przylgnięcie do woli Bożej, czynienie tego, co jest wolą Bożą – „nie moja, ale Twoja wola” – jest tym wypełnieniem zbawienia dokonanego przez Chrystusa, które teraz zależy od nas. Weronika przyjęła wolę Bożą ogałacając się z własnej, również poprzez stałe i wytrwałe powtarzanie słów, którymi Jezus powierzył się Ojcu. Oczywiście stało się to dla niej sposobem, aby wprawiać umysł i serce w hojności, decyzji, aby pozostawać stale w tym, co jest życiodajne.

Wspomniano powyżej jak Weronika czyta we własnym kluczu Słowo Boże. Są dwa przypadki, cały czas w obrębie opowiadania Pasji, które zasługują na naszą uwagę. Osobiście zatrzymałabym się przynajmniej przy pierwszym z nich, na szczególnej lekturze Weroniki bardziej niż na jej doświadczeniu. Wynika to z faktu, że Weronika nie miała bezpośredniego dostępu do tekstu biblijnego, ale znała go poprzez głoszone kazania oraz książki religijne.

Wspomnienie Pasji zapisane 13 października 1702 roku¹⁵ ukazuje, że źródłem dla Świętej nie jest ściśle fragment biblijny, zarówno z powodu połączenia różnych epizodów i odpowiednich cytatów w jednym opowiadaniu, jak i ze względu na wyraźne odniesienie do piątego i siódmego słowa Pana¹⁶ – jest to terminologia właściwa przepowiadaniu. Dwa teksty, nad którymi chciałabym się zatrzymać to Mt 26,41; Mk 14,38 oraz J 19,28. Werset z Mateusza („Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie; duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe”) nie jest nigdy cytowany w całości. Weronika wybiera trzy słowa: spiritus promptus est¹⁷, zmieniając w pewien sposób ich znaczenie. Według Ewangelistów bowiem, brzmią one jako ostrzeżenie i potwierdzenie mocnego i gorzkiego zaproszenia do czuwania, które Jezus przed swoim aresztowaniem kieruje do Apostołów. W ustach Weroniki natomiast te same słowa stają się deklaracją hojności. Sens jest dokładnie odwrócony. Czytamy¹⁸, że całe życie Pana, od narodzenia, było Pasją; zrozumiawszy to, Weronika zareagowała następująco: i w tym punkcie, pozostała dusza moja cała zjednoczona z wolą Bożą. Spiritus promptus est, voluntas mea non est mea, sed voluntas Dei mea facta est. Druga część łacińskiej formuły może być zaskoczeniem. Voluntas mea non est mea odnosi się do J 7,16, jeśli chodzi o resztę nie można zweryfikować źródła, ale odwołuje się z pewnością do dwóch wersetów z Marka i Łukasza, które widzieliśmy wcześniej, a więc do kontekstu Pasji.

Odmienny jest przypadek z J 19,28. Aby wyjaśnić tę wzmiankę o pragnieniu, które znajduje się jedynie w czwartej ewangelii, egzegeci sformułowali różne hipotezy. Nie wyliczymy ich wszystkich, powiemy jedynie, że prawdopodobnie pragnienie Pana dotyczy pragnienia, a nawet Jego życiowej konieczności, aby wypełniać wolę Ojca. Jest ona Jego pokarmem¹⁹, i musi On „wypić kielich”²⁰. Sitio na krzyżu miałoby więc zbliżone znaczenie do tego, co rozważaliśmy powyżej na temat „Wypełniło się”²¹. Weronika szczególnie kochała sitio Pana w latach 1694 oraz w 1969: w tym okresie używa często cytatu Jana, aby prosić Pana, by zaspokoił jej pragnienie cierpienia. Niektóre jej wyrażenia są naprawdę poruszające: „Sitio, sitio. Mój Oblubieńcze, mam większe pragnienie więcej mąk”²²; „Ale wy widzicie jedynie moje pragnienie. Sitio, sitio: nie pocieszenia, ale goryczy i cierpień”²³; „Sitio, sitio. Rozpaliłam się takim pragnieniem cierpienia, że życie bez niego wydawało mi się niemożliwe”²⁴. W tych właśnie latach gorycz kielicha i pragnienie mąk i krzyża miały dominujące znaczenie²⁵; Weronika widzi w tym kielichu i w tym nieugaszonym pragnieniu swój szczególny sposób wypełnienia woli Bożej i wprowadza nas w ten sposób na nowo w klimat spełnienia, który jest typowy dla tekstu ewangelicznego. Czasem sitio Weroniki występuje w kontekście oblubieńczym²⁶ tak, że cierpienie staje się potwierdzeniem woli Świętej, aby przyjąć i wypełnić wolę Bożą. Jest to prawdziwą i właściwą Lectio Divina gdy Słowo Boże jest powtarzane, asymilowane i przeżywane we własnym ciele i działa w życiu z całą swą skutecznością: porusza je, prowadzi i w pewien sposób, wciela się na nowo w egzystencji wierzących.

Znalazłam Miłość!

Miłość pozwoliła się zobaczyć…

Powiedzcie to wszystkim, powiedzcie to wszystkim!

(ostatnie słowa św. Weroniki przed śmiercią)

 

 

tłum. Judyta Katarzyna Woźniak OSCCap, na podstawie artykułu zamieszczonego w biuletynie „Santa Veronica” Anno L – n.1 – maggio 2015. Polecamy: www.santaveronicagiuliani.it

1. J 19,30.
2. Por. J 4,34, 17,4.
3. Dz II, 1174; III, 38.
4. Dz II, 1167nn.
5. Dz II, 1174.
6. Por. Rz 14,7-8, Ga 2,20, Kol 1,24.
7. Dz III, 38 n.
8. Por. Dz II, 786.1174; III, 213.962; IV, 187.
9. Dz I, 326; II, 1025.1177.1245.1281; III, 24.53.60.78.117.351.1068; IV, 32.183.607.685.770.
10. Dz II, 945.1116.
11. Dz II, 1025; III, 1068; IV, 685.770.
12. Dz I, 326.
13. Dz II, 945.1116; III, 24.351.1068; IV,32.685.
14. Dz IV, 770.
15. Dz II, 1181 nn.
16. Dz II, 1184.
17. Dz III, 963.992.
18. Dz III, 992.
19. J 4,4.
20. J 18,11.
21. J 19,30.
22. Dz I, 315.
23. Dz I, 342.
24. Dz I, 364.
25. Por. Dz I, 299.346. 352.375.382.427.429.434.466.514.519.535.
26. Dz I, 315.429.