Siostry Klaryski Kapucynki

Początki Klarysek Kapucynek związane są ściśle w Reformą Braci Mniejszych Kapucynów, która rozpoczęła się w XVI wieku we Włoszech i szybko rozpowszechniła się w całej Europie i na świecie, owocując świętym życiem beatyfikowanych i kanonizowanych przez Kościół braci.

Początki w Neapolu

Błogosławiona Laurencja Longo, zamożna szlachcianka pochodząca z Hiszpanii, była najpierw szczęśliwą żoną i matką. Otruta przez służącą przez wiele lat była sparaliżowana. Wraz z mężem udała się do Neapolu i tam spędziła resztę życia. Już jako wdowa udała się w pielgrzymce do sanktuarium w Loreto i tu otrzymała łaskę uzdrowienia z paraliżu. Po powrocie do Neapolu zaangażowała się w pracę charytatywną.

Pod wpływem zachęt Hektora Vernazzy założyła szpital dla nieuleczalnie chorych, w którym posługiwała przez wiele lat osobiście. Angażowała się w pomoc różnym osobom ubogim i zmarginalizowanym. Tak skutecznie udzielała pomocy materialnej i duchowej prostytutkom, że wiele z nich odmieniło swoje życie. Dla nich założyła wspólnotę kontemplacyjną, która w krótkim czasie zasłynęła z surowości życia.

Laurencja, świetna organizatorka, gromadziła wokół siebie wiele kobiet chętnych do oddawania swoich sił, majątku i czasu dla potrzebujących. Wśród nich, obok szlachcianek, były kobiety z ubogich rodzin, które pragnęły życia zakonnego, ale nie miały posagu. To spośród nich wyłoniła się grupa, dla której Laurencja stała się matką i przewodniczką duchową.

Po wielu latach spełniło się wielkie pragnienie błogosławionej. Wraz z grupą swoich współpracowniczek, pragnących podobnie jak ona, życia kontemplacyjnego zamieszkała w pomieszczeniach należących do szpitala.

Za datę powstania Reformy Kapucynek uznaje się 19 lutego 1535 roku, dzień, w którym Paweł III wydał bullę Debitum pastoralis officii, na mocy której część wydzielonych zabudowań przy szpitalu dla nieuleczalnie chorych, w których mieszkało dwanaście sióstr wraz z opatką, „została przekształcona w klasztor mniszek Trzeciego Zakonu św. Franciszka według Reguły św. Klary”.

Mniszki miały prowadzić życie kontemplacyjne w ścisłej klauzurze i podlegać bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Powołanie kształtowały na podstawie Reguły Świętej Klary i Ordynacji ułożonych przez reformatorkę. Rok później wspólnota przeniosła się do większych i lepiej dostosowanych budynków. W kolejnych dokumentach papieskich mowa już była o „klasztorze Matki Bożej Jerozolimskiej Zakonu Świętej Klary”. Mniszki zostały powierzone duchowej pieczy kapucynów.

Po śmierci Błogosławionej Laurencji, która nastąpiła w 1542 roku, wspólnota pragnąc wierności Regule Świętej Klary, zdecydowała się na całkowitą rezygnację z majątków i posiadłości. Przykład sióstr szybko stał się punktem odniesienia dla wielu wspólnot najpierw we Włoszech, a potem w innych częściach Europy i świata.

Pierwszy klasztor powstał w Perugii. Nie wiadomo dziś, czy przybyły tam siostry z Neapolu, aby wprowadzić siostry w ich sposób życia. Klasztor został otwarty w 1556 roku. Kapucynki z klasztoru Świętej Zuzanny otaczane były szacunkiem od początku istnienia fundacji. Z tej wspólnoty wyjeżdżały siostry, jako formatorki, aby rozpocząć przynajmniej osiem kolejnych fundacji, między innymi w Mediolanie, w Città di Castello i we Florencji.

kolejne klasztory powstawały oddolnie w Gubbio, w Brindisi, w Rzymie i w Genui. Pierwsza wspólnota poza granicami Włoch powstała w Hiszpanii, najpierw w Granadzie, a potem w Barcelonie. Ten ostatni klasztor stał się domem-matką dla setki innych wspólnot w Hiszpanii, Sardynii, Meksyku i w innych krajach Ameryki. Klasztory w Europie powstawały we Francji, Portugalii i kolejnych krajach.

Obecnie żyje na świecie prawie tysiąc siedemset kapucynek w ponad stu trzydziestu klasztorach.

Kapucynki w Polsce

W Polsce pierwsza grupa kapucynek wyłoniła się ze zgromadzenia Felicjanek. Spośród sióstr pragnących życia kontemplacyjnego wyłoniono przez głosowanie grupę jedenastu sióstr (ze stu chętnych), które miały żyć w wydzielonej, odizolowanej części domu warszawskiego, by wspierać modlitwą i pokutą dzieła zgromadzenia. Uroczystego zamknięcia klauzury dokonano już 4 października 1860 roku. Jeszcze w tym samym roku siostry otrzymały ustawy opracowane przez Błogosławionego Honorata na podstawie konstytucji rzymskich kapucynek, w których widniał już oficjalny podział na dwie gałęzie: klauzurową i czynną.

Choć siostry klauzurowe faktycznie żyły jak kapucynki, według Reguły Świętej Klary, to jednak formalnie pozostawały Trzecim Zakonem Świętego Franciszka, gdyż ze względu na sytuację polityczną niemożliwe było ślubowanie ścisłej klauzury, a nawet złożenie profesji wieczystej. Wobec tego siostry co roku ponawiały swe przyrzeczenia. Po wybuchu powstania styczniowego w 1863 roku, siostry modliły się o odrodzenie Polski, trwała nieustanna adoracja, podejmowały różne praktyki w celu wynagrodzenia za winy narodu. Upadek powstania i związane z tym represje dotkliwie dotknęły siostry. W kraju panowała bieda, rząd na dodatek zabronił kwesty, co dla sióstr oznaczało głód i nędzę. W końcu 17 grudnia 1864 roku odczytano felicjankom dekret kasacyjny. Osiemnaście sióstr klauzurowych zostało przewiezionych do klasztoru Bernardynek w Łowiczu z zakazem przyjmowania kandydatek.

Sytuacja w Łowiczu była bardzo trudna zarówno pod względem materialnym, bytowym jak i duchowym. Wśród sióstr coraz częściej pojawiało się pytanie czy istnienie Zakonu Kapucynek jest wolą Bożą, nastąpiły pierwsze odejścia. Na dodatek Błogosławiona Matka Angela w maju 1866 roku wyjechała do Krakowa gdzie tworzył się nowy dom Felicjanek czynnych. Błogosławiony Honorat zdecydował, że siostry klauzurowe mają stanowić osobne zgromadzenie. Zezwolił więc na prywatne ślubowanie życia według Reguły Świętej Klary.

W 1870 roku przybył do Łowicza i wraz z przyjęciem konstytucji ułożonych przez Ojca, siostry przyjęły nazwę Klaryski Kapucynki. Poza akcentem na klauzurę, życie wspólne, ascezę i ubóstwo, charakterystyczną cechą tych Konstytucji jest aspekt maryjny. Jeszcze będąc w Warszawie, 2 sierpnia 1864 roku siostry obrały sobie Niepokalaną za najwyższą przełożoną. Ojciec Honorat złożył zgromadzenie w Jej Sercu, w którym, jak pisze, „zostało ono poczęte, zrodzone i na zawsze zostawać powinno”.

W tym samym czasie przyjechała do Łowicza siostra Bronisława Łempicka. Ponieważ jej wstąpienie do klauzury było wówczas niemożliwe udała się do samego cara z prośbą o nowy klasztor dla Kapucynek. I rzeczywiście siostry otrzymały wtedy klasztor w Przasnyszu. Było to wydarzenie przełomowe. Pomimo dalszego zakazu przyjmowania kandydatek, Ojciec Honorat od razu wszczął starania o kanoniczne zatwierdzenie klasztoru.

Wkrótce siostry otrzymały kościelne zatwierdzenie i pozwolenie na składanie ślubów jako tercjarki franciszkańskie. Były chronologicznie pierwszym Zgromadzeniem Ojca Honorata, które otrzymało kościelne zatwierdzenie, a jednym z ważniejszych jego zadań stało się później wspieranie modlitwą innych zgromadzeń przez niego założonych.

Mimo nieuchronnego powolnego wymierania zgromadzenia, siostry wierzyły i starały się być wierne swemu powołaniu. Wreszcie siedem staruszek doczekało się ukazu tolerancyjnego z 1905 roku. Wstąpiło wówczas w krótkim czasie pięć kandydatek. Ukaz ten wkrótce cofnięto, ale przybycie pięciu młodych sióstr było koniecznym zastrzykiem wzmacniającym wspólnotę. Ostateczne cofnięcie zakazu nastąpiło dopiero w 1914 roku.

W 1926 roku siostry otrzymały pełne zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską jako „Mniszki Klaryski Kapucynki Drugiego Zakonu Świętego Franciszka Reguły Świętej Klary”. W ten sposób zostały już formalnie włączone do Zakonu Klarysek Kapucynek. Dopiero jednak w 1927 roku został ogłoszony ujednolicony tekst Konstytucji dla całego Zakonu, dotychczas bowiem każdy klasztor mógł mieć własne ustawy.

W czasie II wojny Światowej było już trzydzieści sześć sióstr. W 1941 roku zostały one wywiezione do obozu w Działdowie gdzie zmarła Błogosławiona Teresa Kowalska, która ofiarowała swe życie za wolność sióstr. Została beatyfikowana w Warszawie w 1999 roku przez papieża Jana Pawła II w gronie męczenników wojennych.

Dwa tygodnie po jej śmierci siostry zostały uwolnione, ale do klasztoru mogły wrócić dopiero po wojnie. Po koniecznych remontach 2 kwietnia 1945 roku, w czwartą rocznicę wywiezienia i jednocześnie w drugi dzień Świąt Wielkanocnych, odbyło się ponowne poświęcenie klasztoru i zamknięcie klauzury. Okres powojenny to czas dynamicznego rozwoju. Najważniejszym jednak wydarzeniem tego okresu był Sobór Watykański II i jego odnowa Kościoła, a w nim życia zakonnego.

W setną rocznicę utworzenia klauzury, w 1960 roku, było już czterdzieści osiem sióstr. W 1986 roku nastąpiło zatwierdzenie nowych konstytucji opartych bezpośrednio na Regule i Testamencie Świętej Klary.

Zaczęły powstawać nowe klasztory: w 1961 roku w Ostrowie Wielkopolskim, w 1975 roku w Szczytnie, w 1976 roku w Brwinowie, w 1989 roku w Krakowie, a w 1998 roku w Wykrocie.

Obecnie wszystkie polskie wspólnoty wraz z klasztorami w Šternberku (Czechy), w Kopernicy (Słowacja), w Asyżu (siostry języka niemieckiego) należą do Międzynarodowego Stowarzyszenia Mniszek Klarysek Kapucynek Europy Środkowej Mater Ecclesiae. 

Siostry prowadzą życie kontemplacyjne, podejmując rozmaite prace w murach swoich klasztorów. Zajmują się haftem artystycznym, malowaniem, tworzeniem i zdobieniem świec i kartek okolicznościowych, wyrobem różańców, przygotowują przetwory z uprawianych w przyklasztornych ogrodach owoców, warzyw i ziół. Niektóre klasztory dysponują w swej zewnętrznej części pokojami dla osób przezywających swoje indywidualne lub wspólnotowe rekolekcje i dni skupienia. Siostry przygotowują również książki, artykuły i publikacje w internecie, przybliżając historię i duchowość naszego Zakonu i świętych.

Zapraszamy do odwiedzenia stron internetowych naszych wspólnot: Przasnysz, Ostrów Wielkopolski, Szczytno, Brwinów, Kraków i Wykrot.

Dotychczas Kościół kanonizował tylko jedną klaryskę kapucynkę: Weronikę Giuliani, mistyczkę i stygmatyczkę, beatyfikował natomiast sporą grupę sióstr, a wśród nich mistyczki i męczennice: Florydę Cevoli, Marię Magdalenę Martinengo, Marię Angelę Astorch, Izabelę Calduch Rovirę, Marię Felicytę Masiá Ferragut, Marię Jezus Masiá Ferragut, Marię Weronikę Masiá Ferragut, Milagros Ortells Gimeno, Teresę Kowalską, Marię Laurencję Longo. W październiku bieżącego roku do grona błogosławionych kapucynek dołączy Maria Konstancja Panas.

 

Judyta Katarzyna Woźniak OSCCap

 

 

Bibliografia:

Reforma kapucyńska. Tom I. Dokumenty i świadectwa pierwszego stulecia, red. W. Block, A. Horowski, J. Kaźmierczak, M. Miszczyński, A. Zębik, Kraków 2004.

Lazaro Iriarte, Le Cappuccine. Passato e presente, Rzym 1997.

Donata Koska, Życie ukryte przed światem. Dzieje klarysek kapucynek z Przasnysza – 150 lat istnienia zakonu, Pelplin 2017.